Lunsayng Binisaya

Ang sugbo maoy akong yutang tabunon. Dili ko kini ibaylo sa uban.

Sa akong pagkahimugso ning kalibutan, maoy akong namat-an ang kanindot sa palibot. Kana bitawng kabugnaw ang perming magpasulabi, mohampas ug mohalok sa imong aping bisan sa nalagiting sidlak sa adlaw. Sa ngadto-ngadto akong nasinati dihang may nitubo nang kabuot sa akong bayhon nga ang kalibutan nga akong nasigpatan sa kahayag usa ka kalibutan nga haruhay, ug puno sa katam-is ug kalinao.

Nagdaku ko nga layu sa bagang duot sa sibilisasyon. Ang natad sa panginabuhi dakog kalahian kung itandi. Tinuod, mas mahangop ang syudad kung panginabuhian ang hisgutan apan wa ko igsapayan nga ang akong namat-ag kahayag maoy nagsilbing pundasyon sa akong mga gitindugan karon.

Sa makausa ako makapahiyom. Talagsaon ang palad nga akong nasubay. Ug malipayon ako nga sa akong nataran, aduna ako'y ako'y igong nakat-unan nga akong ikapasigarbo dinhi sa syudad nga akong giistaran. Dili ko igsapayan kung si kinsa ang tawo nga akong maatubang kay nasayod ako nga may ikaabaga ako ug makalahutay ako adunay igong kapasikaran.

Usa sa akong ikapasigarbo mao ang lunsayng binisaya. Daw sama sa yamug sa sayong kabuntagon nga nituhop na kini sa kinailadman sa akong pagkatawo. Gimahal ug giampingan ko kini sama sa akong pag-amping sa akong mga apuhan nga nitaliwan na sa laing kalibutan. Kini maoy bugtong handumanan nga akong gidala-dala sa bisan asa ako mopaingon. Makaingon ako nga usa kini sa mga butang nga naa ako'y bintaha. Kay nasayud ako nga wala kini sa uban nga nitawag sa ilang kaugalingon nga sugbuanon. Kay Kasagaran sa mga batan-on karon way igong panahom sa tunhayng butang nga nigamot sa atong yutang tabunon. Kining akong nasayran tipik lang sa akong kasinatian ug kay nagkanihit na ug gitabunan na sa mga langyawng hunahuna ang atong kadaghanan.

Sayri nga makauuwaw ang pagsige nato ug ingon nga Bisaya ako, nga sugbuanon ko kung sa hilom adunay bukol sa pagbati nga kita diay dili makasabot sa yanong sambingay. Kay usa sa angayan untang pasikaran sa lumad nga sugbuanon mao ang pagkat-on sa atong pinulungan. Pagkanindot baya untang paninawon sa maong mga pulong. Taphaw kaayu nga Ingles o Filipino ray atong nahibaw-an o di ba kaha gikuridas ang tanan. Tinuod dili kremin ang paggamit sa uban apan mas makapahiyom ang atong katigulangan kung adunay batan-on nga mosagbat sa ilang panagparang.

Kini nagagikan sa gyud sa akong pagkakuryuso. Ug ang paningkamot nga makat-on sa pulong nga gitudlo ug gigamit sa atong katigulangan.Pananglit sa akong mga uyuan, silingan ug kasikbit nga mga lugar. Apan usa gyud sa tinubdan mao ang balaang kasulatan. Ang Pagbasa niini gikan sa Genesis, ngadto na sa bag-ong testamento makadugang gyud ug daghang makamahuan. Gawas nga maleksyon kita, makat-on sab kita sa tinuoray nga Binisaya.

Naa ra man gyud unta ni nato. Ang nakaapan man gud kay wa na nato isipa kung unsay atong makuha. Bisan gani sa text pakitaan pa natog pagtinapulan. Sa makausa pa, nagkat-on ko ug bisaya isip pamaagi ug pagpakita nga ako gyung gimahal ang nag-una kanato ning kalibutan. Kini maoy nagsilbing kabtangan nga hilabihan. Ako lang ning gisulat sa pamasin nga kakuhaan ug maayung leksyon. Ug bisan pa nga di pa kaayo ko hanas- ako moingon...nga padayon akong manguryuso aron makadalit pud ako sa umaabot.

Kaniadto ug Karon

KANIADTO ug KARON

Everyone can define the difference between yesterday and today.

“Kaniadto sa bata pa ako”. A line from a Visayan novelty song which I shared to people I choose and love. Cultures and values of a native Cebuano/Bisaya are within my blood. And yes, Im speaking of Cebuano/Bisaya people, it’s culture and of course it’s dialects. 

 

“Kay Bisaya” ug kay Probinsyano ko. 

 

Niadto lang niaging semana nagpatugtog ko sa youtube sa mga awit nga kinaham kaayo kanako kaniadto. Ug kay buot kong isabyag sa tanan ang akong dakong gugma sa tradisyong binisaya ako dayong giunhan sa awit nga “Tubod sa Naughang Sapa”, gisundan sa Lagkaw, Akong Kalibutan, Matod Nila, Matod mo, Usahay, Ihilak, Mibalik Ako, Bisan sa Damgu lang, ug uban pa.

 

Kinsa may magdahum nga sa akong edad karon ug sa kamoderno sa panahon, naa pa diay sa akong kasingkasing ang maong mga awit. Para sa mga wala nakaila nako, takulahaw lang nga mamatikdan ko nila nga nag-awit ning maong mga kanta. Apan sa akong galamhan gitanom ko na ang maong mga butang nga nahiapil na sa akong kagahapon. Pagkatahom handurawon sa kagahapon. Sa akong paghanduraw ako gibatig kamingaw. Sa gamay namong payag diin adunay punoan sa mangga ug abokado adto ko magkitoy-kitoy sa akong tiil ug aron maghuwat sa pagpopos sa oras ngadto na sa Kilomkilom. Inubanan sa bugnawng huyuhoy sa hangin-…Labing tukma sa maanindot nga kagabhion.

 

Lab-as pa sa akong panumduman ang mga panghitabo. Ug bisan sa daklit lang ako magalantaw gayud sa umaabot nga ang akong nasinati, bisan sa hamubong panahon mobalik. Ug dili lang sa mga awit nahisalaag ang mga kabatan-unan karon. Bisan asa timbangon adunay gayuy dakong kausaban.

 

Tungod sa mga awit nabuhi ang akong kasinatian ug uban sa akong kaubanan sa balay amo kining gisaw-an. Gihimo namong storya ug nangatawa kami. Nahinumdom ako sa mga butang nga lisod nang mahibalik. Sama sa pagduwag luthang (tagbaw tawn ug usap sa papel) naa say di-magasin, Jolen, Lastiko, tubigtubig(patentero), Buwan2x, Polis-polis, patid lata, Biks, gubat-gubat, hapak lata, tago piyong , chinese garter ug ang pinaka-kinaham “Syatong”. Sa pagkatinuod lisod na ning ibalik apan aduna kami plano. Talagsaon ang maong mga duwa, ug gawas nga makalingaw- paagi kini sa ehersisyo. Kung karon ang ihan-ay, common denominator is Computer. Makadaut sa mata, makahurot sa kwarta di pa jud makaau sa lawas.

 

Duha lang kini sa mga butang nga akong ipasiatab niining unang hugna sa akong pagsulat. Niini atong mahinumduman ang kanindot sa miaging panahon ug sa karon. Swerte ko kay Nahibalo ko sa mga nahitabo sauna, ug sa karon. Kini sa ka dakong hagit sa mga tawo nga tinuorayng nihatag ug bili sa kagahapon. Sa natad sa Musika ako moingon- Wa koy pili. Gikan sa pinakadaan paingon sa pinakabag-o ako kining gimahal, Apan dili malilong ang dako kong gugma sa akong yutang natawhan. 

 

Si kinsa pa kaha ang nasayud ug makigsyagit uban kanako sa mga awit binisaya,(hayz CTTN 47 na lang-Handurawan sabado sa gabii) kinsa pa kaha ang nasayud ug makigduwa sa kaniadto kinaham tang mga kalingawan. Limtan nalang ba nato kini sa hilom? o buhion pagbalik ug ibayaw sa way duha-duha.

Kamo nasayud,..